Mercurius is de dichtst bij de zon staande en tevens kleinste planeet in het zonnestelsel. De planeet is vernoemd naar de Romeinse god Mercurius vanwege de snelle omloop om de zon. Net als de Aarde is het een terrestrische planeet met een vast oppervlak dat veel overeenkomsten vertoont met dat van de Maan. Opmerkelijk is dat deze kleine planeet een sterk magnetisch veld vertoont. Mercurius heeft geen manen !!!
Eerste foto van de nog nooit eerder waargenomen zijde van Mercurius. (14 januari 2008)
Mercurius (in ouder Nederlands ook Merkuur[1]) is een figuur uit de Romeinse mythologie. Hij was de god van de handel, reizigers en winst. Reeds zijn naam duidt hem als zodanig aan, daar zijn naam waarschijnlijk is afgeleid van het Latijnse merx of mercator, wat “koopman” betekent. Zijn Etruskische tegenhanger was Turms.
Eerst door het verkeer met de Grieken kreeg Rome behoefte aan een handelsgod, die het vroeger niet had bezeten. Zijn dienst schijnt ingevoerd te zijn toen, kort na de verdrijving van de koningen, Rome door de handel voor hongersnood werd behoed. Zijn eerste tempel werd in het jaar 495 v.Chr. ingewijd op de Aventijn.
Oorspronkelijk was hij alleen een god van de graanhandel. Bij de inwijding van zijn tempel werd er een collegium, een gilde van Mercuriales opgericht, wier plicht het was de woekerwinsten, die de Patriciërs bij de verkoop van het koren trachtten te behalen, tegen te gaan en een meer geregelde verbinding met de Griekse graanmarkten tot stand te brengen. Later werd hij evenwel een god van de handel in het algemeen, niet het minst van de kleinhandel.
In de verschillende straten van Rome had hij beelden en kapellen, door de kramers en kooplieden, die iedere straat bewoonden, opgericht. Zijn oudste en voornaamste tempel lag bij het Circus Maximus. Op de Idus van mei (15 mei) offerden de kooplieden hem en zijn moeder Maia, aan wie de maand waarin zijn feest gevierd werd, was geheiligd. Dit festival, Mercuralia of Mercuraliën genoemd, ging gepaard met het besprenkelen van hun hoofd, schepen en koopwaar met water van een heilige bron door de kooplieden. Dan werd de zegen van de god afgesmeekt, zowel over de handelsondernemingen die men voor had, als over de listen die men zou gebruiken, en het bedrog dat men van plan was te plegen.
In latere tijden bleef echter Mercurius niet alleen de god van de handel; meer en meer werd hij vereenzelvigd met de Griekse Hermes. De caduceus, de staf, die Mercurius droeg, is geheel en al van deze god uit de Griekse mythologie overgenomen.
Door het handelsverkeer heeft zich de dienst van Mercurius ook over de noordelijke gewesten verspreid, waar een groot aantal kleine bronzen beelden van de god gevonden zijn, herkenbaar aan hun met slangen omwonden staf en hun geldbuidel. Mercurius wordt afgebeeld met symbolen die snelheid aangeven: gevleugelde sandalen (talaria), een gevleugelde helm (petasus) en een met slangen omkronkelde gevleugelde staf (caduceus).
Naast de caduceus en de geldbuidel had Mercurius nog volgende attributen: De haan: als symbool van de nieuwe dag. De bok of geit: als symbool van de vruchtbaarheid. Hij is tevens de beschermer van de herders en de kudden. De schildpad: Mercurius ontwierp de eerste lier, gemaakt van het pantser van een schildpad.
De kwintencirkel
Mercurius
Geplaatst op 5 november 2015 door Pieter Simons
Mercurius, de bode der goden en de god van de handel. Bij de Grieken was Hermes de bode der goden. Mercurius en Hermes worden vaak als equivalenten van elkaar gezien. Mercurius reist als God voortdurend door de lucht. Beweging was ook toen al gezond, deze god wordt op afbeeldingen meestal atletisch weergegeven. Op een eerder blog liet ik hem zien, geschilderd door Andrea Mantegna in de 16e eeuw. (Hiernaast rechts op het schilderij, met het paard Pegasus).
Een eeuw later wordt hij gebeeldhouwd door Giovanni da Bologna in Florence, op een enigszins maniëristische manier, met een beweeglijke en een sierlijk gekromde houding.
Een eeuw later wordt hij gebeeldhouwd door Giovanni da Bologna in Florence, op een enigszins maniëristische manier, met een beweeglijke en een sierlijk gekromde houding.
“Giambologna, mercurio” Wikimedia Commons – Louvre Parijs. Het betreft een kopie, het origineel is verdwenen.
De Nederlander Adriaen de Vries was een leerling van deze Giovanni en maakte eveneens een beeld van Hermes (Mercurius). Hij beeldt het moment uit dat Hermes op aarde in opdracht van Zeus de wonderschone koningsdochter Pschyche gaat halen, als bruid voor de god Eros. Hij maakte het beeld in dienst van keizer Rudolf II (1552-1612), die aan het begin van de 16e en 17e eeuw zijn hoofdstad Praag tot een belangrijk centrum van cultuur maakte. Hij trok veel maniëristische kunstenaars naar de stad zoals de beeldhouwer Adriaen de Vries. In dit werk probeert Adriaen de Vries zijn meester te overtreffen. Onmogelijke lichaamshoudingen zijn een van de visitekaartjes van maniëristen. Zo ook hier. De boodschappende God is de enige die net nog met een voet in contact staat met de grond. De twee figuren vormen een “knoop van lichamen”, waarbij we een vloeiende, golvende spiraal zien die naar boven is gericht en de toeschouwer een bijna gewichtloos gevoel geeft. Een beeld dat je volgens mij ook het beste van alle kanten kunt bekijken. Óp naar het Louvre..
Mercurius is in de astronomie de planeet die het meest dicht om de zon heen draait. Daarnaast is het ook nog eens de kleinste planeet.
Omdat de planeet vanuit de aarde gezien altijd zo dicht bij de zon staat is hij in Nederland zelden makkelijk te zien. Soms is hij net als Venus avondplaneet. Je moet hem dan in de schemering vlak boven de horizon zoeken.
Maar een dag later is hij alweer dichter bij de zon. Na een aantal dagen wordt het dan een morgenster: je moet hem dan in de schemering aan de ochtendhemel zoeken. Daarna gaat hij weer richting de zon en het hele spelletje herhaalt zich, hij is letterlijk de “bode der goden”.
De zon kun je zien als de hemel. Van daaruit reist Mercurius schijnbaar rusteloos op en neer.
Thuis heb ik nog een oude windows XT computer staan, met daarop ook nog werkende DOS-programma’s. Er staat ook een fantastisch astronomisch programma op uit 1993, waarmee je o.a. animaties kunt laten zien van allerlei hemelverschijnselen.
Als je vanuit de aarde naar de zon kijkt, elke keer op hetzelfde tijdstip, en dat gedurende enkele maanden, dan zie je hoe de maan elke maand een keer langs de zon schuift (nieuwe maan), maar ook hoe Mercurius zich van de ene kant van de zon (de avond-kant) naar de ochtendkant beweegt en omgekeerd. Ik heb van een stukje animatie een opname gemaakt. Let op de zigzaggende Mercurius.
Tja, en hoe zit dat in de muziek? In de majeurtoonladder zie ik de tweede toon als een soort Mercurius. In melodisch opzicht kan deze II door naar de III of terug naar de I. Er is geen leidtoon zoals bij VII-I, hij kan even makkelijk beide kanten op. De tweede toon, de toon boven de grondtoon, de secunde, staat voor mij voor het melodisch principe in de muziek. Een melodie is logischerwijs opgebouwd uit secundes. De meeste melodieën beginnen bij de grondtoon, gaan omhoog, en keren uiteindelijk op de een of andere manier terug naar de grondtoon. Het principe melodie is heel duidelijk verwant met het fenomeen spraak: als je iets vertelt zie je dat de toonhoogte van je stem wat stijgt en op het einde weer daalt. Melodieën doen eigenlijk niets anders dan dat principe uitvergroten. Mercurius is ook de God van de welsprekendheid. Met een vlotte babbel kun je ook makkelijk dingen verkopen: hij is niet voor niets ook de god van de handel!
Mercurius-muziek is dus vooral melodische muziek, muziek waarbij het verschijnsel melodie belangrijker is dan andere parameters. De melodie van een muziekstuk is het onderdeel dat het meest verwant is aan taal. Je kunt een melodie neurieën, hij blijft in je kop zitten. Iedereen kent dat wel, zo’n liedje dat je niet meer kwijt raakt. “Yesterday” van de Beatles bijv. “Toreador” van Bizet. Mozart schreef ook melodieën die je niet meer kwijt raakt. Heel vanzelfsprekende wijsjes, die soms een ingenieus muziekstukje opleveren. Toen ik onderstaand menuet op mijn les behandeld had hoorde ik bij het weggaan bijna alle studenten neurieën…
Wees dus gewaarschuwd!