Eenzaamheid leidt letterlijk tot een ander brein. En een nieuwe studie onthult nu de ‘afdruk’ die eenzaamheid in de hersenen van mensen achterlaat.
Veel maatregelen die momenteel door de overheid worden genomen, hebben als doel om ons te beschermen tegen het rondwarend corona virus. Maar door mensen te isoleren, worden ze niet alleen afgezonderd van het corona virus, maar ook van fysieke sociale contacten. En dat kan bijdragen aan eenzaamheid. Volgens onderzoekers is het heel belangrijk om inzichtelijk te krijgen hoe deze isolatie onze gezondheid beïnvloedt. En in een nieuwe studie onthullen ze nu de ‘afdruk’ die eenzaamheid in de hersenen van mensen achterlaat.
Pandemie
Eerdere studies hebben al aan de kaak gesteld hoe funest eenzaamheid voor je gezondheid kan zijn. Zo claimen sommige wetenschappers dat sociaal isolement een groter gevaar vormt voor de volksgezondheid dan obesitas. Ook hart- en vaatziekten worden gelinkt aan mensen die langdurig eenzaam zijn. Bovendien zou je zelfs dood kunnen gaan aan eenzaamheid. “Je sociaal verbonden voelen is buitengewoon belangrijk,” onderstreept onderzoeker Nathan Spreng in een interview met Scientias.nl. “Op dit moment worden we echter allemaal, als gevolg van de huidige pandemie, met sociaal isolement geconfronteerd. Maar ook al vóór COVID-19 kregen we als samenleving te maken met een ‘pandemie van eenzaamheid.’”
Afdruk
In onze huidige individualistische maatschappij lijken we dus steeds eenzamer te worden. En dat dit mentale gevolgen heeft, weten we eigenlijk al langer. “Het vergroot de aandacht van mensen voor negatieve informatie,” zegt Spreng. Eenzaamheid drukt in die zin dus een soort ‘stempel’ op je brein. In een nieuwe studie besloten onderzoekers die ‘afdruk’ nader te bestuderen. Want op welke manieren onderscheiden de hersenen van eenzame mensen zich precies met die van anderen die zich niet eenzaam voelen?
Studie
Om dat precies te bestuderen, maakten de onderzoekers gebruik van MRI-scans, genetica en psychologische zelfbeoordelingen van zo’n 40.000 volwassenen (mensen van middelbare leeftijd en ouderen). Vervolgens vergeleken ze de gegevens van de proefpersonen die zichzelf als eenzaam aanmerkten met de data verzameld van mensen die dat niet deden. En dit leidde tot enkele opvallende ontdekkingen in de hersenen van eenzame mensen.
Verschillen
De onderzoekers troffen enkele opmerkelijke verschillen aan in het zogenoemde defaultnetwerk. Dit gedeelte in de hersenen is betrokken bij innerlijke gedachten. Zo gebruiken we het defaultnetwerk bijvoorbeeld als we herinneringen ophalen, ons de toekomst voorstellen of nadenken over een hypothetisch heden. Het is echter niet alleen betrokken bij onze eigen verbeelding, ook bij het nadenken over anderen. Uit de studie blijkt nu dat het defaultnetwerk van eenzame mensen sterker vervlochten is dan bij mensen die zich niet eenzaam voelen. Bovendien ontdekten de onderzoekers verrassend genoeg dat er in het defaultnetwerk van eenzame mensen meer grijze stof (dat als functie het verwerken van informatie heeft) te vinden is. Eenzaamheid correleerde daarnaast ook met verschillen in de fornix: een gebogen bundel zenuwuitlopers die signalen van de hippocampus naar het defaultnetwerk transporteert. Bij eenzame mensen blijft de structuur van deze verbindingen beter behouden.
Verklaring
Het zijn interessante verschillen die ons meer leren over wat er precies in de hersenen van eenzame mensen gebeurt. Al vraag je je misschien tegelijkertijd af waarom bijvoorbeeld een toename van de grijze stof in het defaultnetwerk te maken heeft met eenzaamheid. We legden het Spreng voor. “Als mensen leren jongleren, worden de grijze stofgebieden van de motorische cortex – specifiek voor de handen – groter,” legt hij uit. “Op dezelfde manier hebben we nu ontdekt dat de regio’s van het defaultnetwerk, aangespoord door eenzaamheid, mogelijk een soortgelijke ervaringsafhankelijke plasticiteit ondergaan.”
En op zich is dat niet eens heel verrassend. “Het is bekend dat het defaultnetwerk in de hersenen betrokken is bij de verwerking van sociale informatie en het geheugen,” vertelt Spreng. “Ook hebben eenzame mensen de neiging om zich de sociale wereld in grotere mate voor te stellen. Daarnaast halen ze meer herinneringen op over sociale ervaringen. Wanneer sociale interactie dus ontbreekt, compenseren de hersenen dit door de functies van het defaultnetwerk op te schroeven.
Deze opwaartse regulering leidt vervolgens tot een groter volume grijze stof in de regio’s van het defaultnetwerk.”
Sociale dieren
Het feit dat de structuur en de functie van het defaultnetwerk geassocieerd is met eenzaamheid, kan dus komen doordat eenzame mensen meer hun verbeeldingskracht, herinneringen aan het verleden of hoop op de toekomst gebruiken om hun sociale isolement te overwinnen. “We veronderstelden al wel dat het defaultnetwerk wordt beïnvloed door eenzaamheid, vanwege de rol in sociale cognitie,” zegt Spreng. “We waren echter verrast dat dit het meest opvallende kenmerk uit de gegevens bleek te zijn. We denken dat dit te maken heeft met de sociale aard van mensen en hoe belangrijk het is om deel uit te maken van een verbonden sociale omgeving.
Zonder deze ervaring van sociale connectie lijken de hersenen dit te compenseren.”
Sleutel
Ondertussen wordt steeds duidelijker hoe genadeloos eenzaamheid kan zijn. “Het is niet alleen slecht voor het welzijn,” stelt Spreng. “Eenzame mensen hebben bijvoorbeeld ook meer tijd nodig om te herstellen van een operatie en sterven meestal jonger.”
Eerdere studies hebben bovendien ontdekt dat eenzame ouderen een hoger risico lopen op cognitieve achteruitgang en dementie.
Door te gaan begrijpen hoe eenzaamheid zich in de hersenen manifesteert, zou volgens de onderzoekers de sleutel kunnen zijn om neurologische aandoeningen te voorkomen en betere behandelingen te ontwikkelen. Al is er nog wel een lange weg te gaan. “We beginnen pas net de impact van eenzaamheid op de hersenen te begrijpen,” zegt onderzoeker Danilo Bzdok.
“Door onze kennis op dit gebied uit te breiden, kunnen we de urgentie van het verminderen van eenzaamheid in de huidige samenleving beter inschatten.”
Zoals ook deze studie wederom laat zien is het gevoel van verbonden zijn geen luxe, maar een basisbehoefte. En ééntje die in deze tijd belangrijker is dan ooit. Ondanks dat we door de huidige maatregelen om het coronavirus de pas af te snijden minder fysiek contact met anderen kunnen hebben, beschikken de meeste van ons gelukkig over een mobiel of internet om toch met vrienden en familie in contact te staan.
Al is dat voor de één makkelijker dan voor een ander. “Voor sommige mensen, met name jongvolwassenen, zal het waarschijnlijk een stuk makkelijker zijn om uit een COVID-gerelateerd isolement te komen,” zegt Spreng.
“Ouderen hebben mogelijk meer hulp nodig.” Belangrijk is om naar elkaar om te blijven kijken, zodat we op tijd door hebben wanneer iemand echt aan het vereenzamen is!!!………
Wist je dat……jonge mannen woonachtig in individualistische samenlevingen het eenzaamst zijn? Ook komen Nederlanders er bekaaid van af. Het laat zien dat eenzaamheid niet alleen een probleem is dat zich beperkt tot ouderen; het treft ons allemaal. Belangrijk is dat we leren om er goed mee om te gaan zodat we ons er niet door laten verteren.
Eenzaamheid is per slot van rekening een functioneel gevoel; het is er om ons te wijzen op het belang van sociale relaties. Hoe je het beste met eenzame gevoelens om kunt gaan? Lees hier verder!
