ВІДСТУП НІМЕЦЬКИХ ВІЙСЬК

VIDSTUP NIMETSʹKYKH VIYSʹK

THE RETREAT OF THE GERMAN TROOPS

ОСВОБОЖДЕНИЕ ЛЕНИНГРАДА

OSVOBOZHDENIYe LENINGRADA

Het Beleg van Leningrad van september 1941 tot en met januari 1944 was een van de langdurigste belegeringen tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Duitsers slaagden met Operatie Noorderlicht niet in hun opzet om Leningrad, het tegenwoordige Sint-Petersburg, te veroveren. De aanval maakte onderdeel uit van de Operatie Barbarossa, Veldmaarschalk Ritter von Leeb kreeg de opdracht om met de Heeresgruppe Nord eerst de Baltische staten te veroveren en dan door te stoten naar Leningrad.

Duitse overmacht

Operatie Barbarossa ging in juni 1941 voortvarend van start. Na enkele dagen was Riga, de tegenwoordige hoofdstad van Letland, aan de Oostzee bezet. Aan de Russische legereenheden werden zware verliezen toegebracht, maar deze eenheden werden niet vernietigd. Ritter von Leeb wilde in het gebied in het noordwesten van Rusland tussen het Peimusmeer en het Ilmenmeer zo snel mogelijk oprukken naar Leningrad. Het Duitse leger had luchtsuperioriteit en had ook een overmacht aan grondtroepen. In Leningrad werden eenheden gevormd van vrijwilligers. Duizenden studenten, arbeiders en schooljongens sloten zich aan om de stad te redden. Rond de stad werden stellingen en loopgraven ingericht.

Tegenstand

De Duitsers kregen enige hulp van de Finnen. Op 25 juni viel een Fins leger de Sovjet-Unie binnen. Finland bezette Oost-Karelië aan de noordzijde van Leningrad, maar de Finse legerleiding wilde Duitsland niet helpen bij de aanval op Leningrad.
De Duitse opmars liep vast in het moerasgebied bij de stad Loega. Zij stootten bovendien steeds meer op Russische tegenstand. Ritter von Leeb kreeg het ook in de Baltische staten steeds moeilijker. Hij moest een groot deel van zijn leger inzetten in Estland, waar de Russische legerheden fel vochten. De kracht van zijn 4e pantsergroep werd geringer naar mate hij zijn veldtocht naar Leningrad vervolgde. Von Leeb moest zijn troepen over een te groot gebied spreiden. Hierdoor nam zijn slagkracht af.

Verdediging

Nu de snelle doorstoot naar Leningrad was mislukt, ontving Ritter von Leeb nieuwe orders uit Berlijn. Hij moest voorlopig afzien van een aanval op Leningrad en zich meer richten op het afsluiten van de toevoerwegen naar de stad.

In augustus 1941 begon hij met een groot offensief. Ondertussen was men in Leningrad begonnen met het bouwen van stellingen. Hiervoor zette de bestuurder Andrej Zjdanov burgers in voor het graven van schuilkelders en het opwerpen van barricades. Onder Zjidanov werkten meer dan een half miljoen inwoners aan de verdediging van hun stad. Ook werd een vrijwilligersleger gevormd, maar er was aan alles gebrek. Men had geen kennis en er waren onvoldoende geweren. Kinderen verzamelden flessen die in fabriekjes werden gevuld met een mengsel van hars, teer en benzine: de molotovcocktail.
Het front lag op dat moment honderd kilometer verderop, maar de inwoners van Leningrad hadden gebrek aan brandstof, kleding en voedsel. Vanaf juli 1941 was er voedseldistributie. Er stonden lange rijen voor de winkels. Omdat de burgers bang waren dat de winkels leeg zouden raken ging men hamsteren. Bovendien waren de stations overvol. Het bestuur wilde zoveel mogelijk fabrieksarbeiders evacueren om de Russische oorlogsproductie elders voort te zetten. Dit lukte tot 30 augustus 1941 toen de laatste spoorverbinding tussen Leningrad en de buitenwereld werd verbroken.

Stalinorgels

De ongeoefende soldaten liepen grote verliezen op bij hun gevechten met de Duitse legereenheden. Op het slagveld aan de Loega-linie verloren duizenden vrijwilligers hun leven. Op 19 augustus 1941 bereikten de Duitsers het gebied bij Krasnovardejsk, op veertig kilometer afstand van Leningrad. Op 4 september 1941 ontplofte de eerste granaat in de binnenstad.

Een bombardement van de voedselopslagplaatsen volgde. De rantsoenen werden verlaagd. Georgi Zjoekov werd aangesteld als bevelhebber van de Russische troepen rond Leningrad. De zuidkant van de stad werd ondermijnd en de Russen brachten een nieuw wapen in stelling. Katjoesja’s of stalinorgels konden tien tot twaalf raketten tegelijk afvuren. De verwachte Duitse aanval op de stad bleef uit. Adolf Hitler had de tanks naar het zuiden gedirigeerd. De Duitse aanval werd vlak voor Leningrad tot staan gebracht.

Beleg

De Duitsers beschoten de stad onophoudelijk met artillerie en het Beleg van Leningrad zou lang duren. De Russen behielden in het westen een bruggenhoofd rond Oranienbaum, waardoor ook de marinebasis op het eiland Kronstadt in de Finse Golf werd behouden. Er dreigde hongersnood, maar via het Ladogameer konden voorraden worden aangevoerd in Leningrad. Toch kon niet verhinderd worden dat in de winter van 1941 op 1942 tienduizenden burgers van Leningrad de hongerdood stierven. De tactiek van uithongering zorgde voor een diepe haat en verbetenheid jegens de Duitsers.

Keerpunt

Achteraf kunnen we concluderen dat het keerpunt december 1941 was. Duitsland verloor de Slag bij Stalingrad en slaagde er niet in om Moskou en Leningrad in te nemen. Langzaam herstelde het Russische leger zich. De Duitse aanvallen bij Leningrad liepen dood. Legerleider Andrej Vlasov werd gevangengenomen. Hij zou later aan de kant van Duitsland aan het hoofd van het Russisch Bevrijdingsleger tegen de communisten vechten. Hiervoor werd Vlassov na de oorlog berecht en opgehangen.

bombardement van de voedselopslagplaatsen volgde. De rantsoenen werden verlaagd. Georgi Zjoekov werd aangesteld als bevelhebber van de Russische troepen rond Leningrad. De zuidkant van de stad werd ondermijnd en de Russen brachten een nieuw wapen in stelling. Katjoesja’s of stalinorgels konden tien tot twaalf raketten tegelijk afvuren. De verwachte Duitse aanval op de stad bleef uit. Adolf Hitler had de tanks naar het zuiden gedirigeerd. De Duitse aanval werd vlak voor Leningrad tot staan gebracht.

Beleg

De Duitsers beschoten de stad onophoudelijk met artillerie en het Beleg van Leningrad zou lang duren. De Russen behielden in het westen een bruggenhoofd rond Oranienbaum, waardoor ook de marinebasis op het eiland Kronstadt in de Finse Golf werd behouden. Er dreigde hongersnood, maar via het Ladogameer konden voorraden worden aangevoerd in Leningrad. Toch kon niet verhinderd worden dat in de winter van 1941 op 1942 tienduizenden burgers van Leningrad de hongerdood stierven. De tactiek van uithongering zorgde voor een diepe haat en verbetenheid jegens de Duitsers.

Keerpunt

Achteraf kunnen we concluderen dat het keerpunt december 1941 was. Duitsland verloor de Slag bij Stalingrad en slaagde er niet in om Moskou en Leningrad in te nemen. Langzaam herstelde het Russische leger zich. De Duitse aanvallen bij Leningrad liepen dood. Legerleider Andrej Vlasov werd gevangengenomen. Hij zou later aan de kant van Duitsland aan het hoofd van het Russisch Bevrijdingsleger tegen de communisten vechten. Hiervoor werd Vlassov na de oorlog berecht en opgehangen.

Tegenaanval

Adolf Hitler stuurde op 23 juli 1942 Erich von Manstein met het 11e leger van de Krim naar Leningrad. De Russen wilden de aanval in augustus 1942 pareren met een tegenoffensief. De aanval mislukte, maar de Duitsers leden zware verliezen. Maarschalk Leonid Govorov startte in januari 1943 een nieuwe aanval langs de rivier de Neva. De Duitsers werden teruggedrongen, maar het gevaar was nog niet verdwenen. De Russische legerleiding wachtte tot de winter en zette toen de aanval voort. De Russen slaagden er in om onopgemerkt bij Oranienbaum een troepenmacht samen te brengen. De Russen hadden nu meer troepen en bewapening bij Leningrad dan het Duitse leger. De Russische legers stonden onder aanvoering van Kirill Meretskov, Ivan Fedjoeninski en Ivan Maslennikov.

Russisch offensief

Het nieuwe offensief begon op 14 januari 1944 met een artilleriebeschieting. De Russische troepen vorderden langzaam. Op 22 januari werd de Duitse terugtocht wanordelijk. Veertien dagen later was het Duitse leger uit de omgeving van Leningrad verdreven en vielen er voor het eerst sinds lange tijd geen granaten en bommen meer op de stad. Leningrad lag nu buiten het bereik van de Duitse artillerie. Leningrad was ontzet. Het Russische leger trok op naar Berlijn.