Professor Erik Scherder vertelde in zijn eerste drie colleges over manieren waarop je je brein kunt onderhouden en zelfs ontwikkelen. Deze keer voegt hij daar een nieuwe component aan toe: ook kauwen blijkt goed te zijn voor je geheugen. En dat roept meteen de vraag op waarom we onze ouderen in verpleeghuizen zo vaak vanillevla en pap voeren.

Wil je meer weten? Als je enthousiast bent geworden, kun je bij Kennislink meer over dit onderwerp lezen. Onze hersenen hebben niet alleen baat bij bewegen, ook een beetje meer daglicht heeft een positief effect op de geestelijke vermogens van dementerende ouders. Een industrieel ontwerper ontwikkelde daarom een lichttafel voor ouderen. Lees meer.

VanillevlaDe afwijzing van vanillevla heeft alles te maken met het verband tussen kauwen en hersenprocessen. Erik Scherder, hoogleraar Klinische Neuropsychologie, spreekt in zijn college over een relatie, want bewijs voor een duidelijke oorzaak-gevolgrelatie is nog niet gegeven. ‘Maar het lijkt erop dat kauwen en geheugenprocessen hand in hand gaan,’ vertelt de neuropsycholoog in zijn online college. Ook ander wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat kauwen, waarbij vooral het smakken op kauwgum is onderzocht, en betere prestaties een verband met elkaar hebben. Een Japanse studie uit 2012 heeft bijvoorbeeld bewezen dat kauwen kan zorgen voor meer aandacht en alertheid bij personen. Ook hadden deze personen meer controle over hun precieze bewegingen, zoals knippen of schrijven, en was hun werkgeheugen actiever wanneer ze tijdens bepaalde taken ergens op kauwden. In ons werkgeheugen slaan we voor een korte tijd informatie op om hiermee iets te kunnen doen, denk bijvoorbeeld aan het onthouden van keuzeopties tijdens het maken van een moeilijke keuze. Wil je bijvoorbeeld yoghurt, vanille yoghurt of vanillevla?

Langzaam lopenWRM zorgt het kauwen op een kauwgumpje nou voor een verbeterde hersenactiviteit? Dat heeft te maken met de betere doorbloeding in de delen van de hersenen die te maken hebben met geheugen en aandacht. Als iemand kauwt gaat de snelheid van de hartslag omhoog. Neuropsycholoog Scherder vergelijkt dit lachend met langzaam lopen, een beweging waarbij het hart ook iets sneller gaat kloppen. Door de snellere hartslag neemt de bloeddruk toe en worden bepaalde delen in de hersenen geactiveerd.
De betere werking van de hersenen door te kauwen op kauwgum is alleen nog gevonden als een kortetermijneffect, maar volgens Scherder zouden er ook langdurige positieve effecten kunnen optreden als gevolg van goed kauwen. Hij vertelt uitgelaten dat het zelfs een oplossing zou kunnen bieden tegen dementie. Een van de grote bloedvaten die een betere doorbloeding krijgt door kauwen is namelijk vaak een van de vaten die bij een herseninfarct worden beschadigd. Door te blijven kauwen en constant bloed rond te pompen, zouden ouderen minder kans hebben op een herseninfarct. ‘Vaak lijdt maar dertig procent van de patiënten in verzorgingstehuizen aan slikstoornissen, laat de rest dan blijven bewegen door eten te mogen kauwen,’ vertelt Scherder.

Grijze massa

De relatie tussen kauwen en iets slimmer worden is gecompliceerd: verschillende studies zouden ook tegengestelde uitkomsten hebben gevonden. Kauwen zou volgens deze studies juist kunnen leiden tot een vermindering van alertheid en flexibiliteit in denken; dit zou vooral optreden bij kinderen met ADHD. Ook zou blijken dat langdurig kauwen niet per se voor een betere hersenactiviteit zorgt. Sommige onderzoeken hebben uitgewezen dat het kauwen van kauwgum, vlak voor het doen van een taak, voor een verhoogde aandacht zorgt, maar dat dit effect verdwijnt wanneer tijdens het uitvoeren van de taak kauwgum gekauwd wordt. Kauw dus niet de hele dag door, want dan kan deze truc wel eens zijn invloed op onze grijze massa verliezen. Een bakje vanillevla op z’n tijd kan dus toch niet veel kwaad.

Wil je verder lezen?
Universiteitvannederland.nl/college/waarom-vernietigt-vanillevla-onze-hersenen/
Quest.nl/artikel/kauwgom-knauwen-maakt-je-slimmer
Breininbeeld.org/actueel/vraag-van-de-week/verbetert-het-kauwen-van-kauwgum-je-concentratie.html

---

Niet allleen voor dementerende ouderen…maar ook…..

Kinderboeken hierover.

Fred Diks heeft al tientallen kinderboeken geschreven en honderdduizenden verkocht. Onder andere over Koen Kampioen. ,,Door een verkeersongeluk zijn een paar jaar geleden mijn hersenen een beetje beschadigd. Daardoor kan ik onder andere slecht tegen drukte en kan ik me moeilijk concentreren. Ik was tot het ongeluk leraar op een basisschool in mijn woonplaats, maar dat kan ik niet meer. Mariëlle vertelde me van haar droom over een hersenboek. Ik was natuurlijk direct geïnteresseerd.”

Bijzonderheden van de hersenen

De kaft van Professor S. en de verslaafde Koning. © Mariëlla van de Beek

Wie in Nederland weet het allermeest over hersenen? Dat moet wel Erik Scherder zijn. Hij is hoogleraar Neuropsychologie en vertelt graag enthousiast over de bijzonderheden van de hersenen op televisie, theaters en collegezalen. Dus schreef Van de Beek hem een brief. Niet zo maar een brief, maar ééntje vol met tekeningen van hersenen en van de breinprofessor zelf. 

,,Ik kreeg een prachtige versierde envelop op mijn bureau. Ik herkende mezelf op de tekeningen”, zegt een lachende Scherder. ,,Die moest ik wel openen. De brief van Mariëlle was raak. Ik liep zelf ook al een tijdje rond met het idee voor een kinderboek over hersenen. Ik dacht aan een soort reisboek door het brein van mensen. Ik heb Fred en Mariëlle direct uitgenodigd om te komen praten.”

De drie breinmusketiers hadden elkaar gevonden. De professor schreef tijdens zijn vakantie in Italië een verhaal van 76 bladzijden met allemaal feitjes en weetjes over de hersenen. ,,Maar om eerlijk te zijn: ik begreep er niet zo veel van”, zegt Diks met een glimlach.  Van de Beek: ,,Aan mij de taak om het te versimpelen en te verwerken in tekeningen. Dat was wel een uitdaging. Natuurlijk was ik bang dat Erik het niets zou vinden. Wetenschappers willen graag volledig zijn. Het was wel een voordeel dat ik een tijdje psychologie heb gestudeerd.”

Spanning

Aan Fred Diks de taak om een verhaal te verzinnen.  ,,En dat is aan hem wel besteed”, zegt Van de Beek. Diks: ,,Ik zoek altijd naar spanning in een verhaal. Met cliffhangers. We hebben gekozen voor een spannende achtervolging in het menselijk brein. De hoofdrolspelers komen door een wetenschappelijk experiment bij verrassing in het brein terecht en gaan op zoek naar de verdwenen Professor S. Onderweg komen ze allerlei vreemde figuren tegen, maar ook een circus en een restaurant.”

Eén van die vreemde figuren is professor S.: Een oudere man, hyperactief, vol met wijsheid en kennis. Herkenbaar? Scherder schiet in de lach. ,,Ik wist hier niets van. Het was niet afgesproken, een complete verrassing dat ze me zo neergezet hebben. Maar goed, het is wel treffend in beeld gebracht.”